- Σάββατο 3 Νοεμβρίου 2018
- Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης
Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η πρώτη διάλεξη του Β’ Κύκλου του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Πολιτιστικής Εταιρείας, το Σάββατο 3 Νοεμβρίου, με τίτλο “Η οικονομική ζωή στη Θεσσαλονίκη, 18ος – 20ός αιώνας: Η επιχειρηματικότητα στη Θεσσαλονίκη, από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα. Ιστορία των επιχειρήσεων και των οικονομικών θεσμών ” στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.
Αυτός ο κύκλος των μαθημάτων με τίτλο «Η Θεσσαλονίκη στη διαχρονία, Ύλη και Ιδέες: οικονομία, τέχνη πολεοδομία, ιδεολογία» έχει στο επίκεντρό του τη Θεσσαλονίκη και την αποτύπωση της εξέλιξης των ιδεών σε υλικό επίπεδο, όπως σε αυτό της οικονομίας, της πολεοδομίας, της αρχιτεκτονικής.
Ο πρώτος ομιλητής του Ανοικτού Πανεπιστημίου, ο ιστορικός και συγγραφέας Ευάγγελος Χεκίμογλου, κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον του ακροατηρίου για τέσσερις ώρες, παρουσιάζοντας ένα πανόραμα της οικονομικής ζωής της Θεσσαλονίκης τα τελευταία πεντακόσια χρόνια.
Η παρουσίαση του κ. Χεκίμογλου ξεκίνησε από την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς το 1430. Οι οικονομικές διαστάσεις της σχετίζονται, όπως τόνισε ο ομιλητής, με τη διαμόρφωση της περιουσίας της εποχής αυτής, που δεν ήταν άλλη από τους ανθρώπους και τη γη: οι άνθρωποι ανήκαν στους στρατιώτες και η γη στον σουλτάνο. Στις επόμενες δεκαετίες μετά την άλωση, κομμάτια γης άρχισαν να εκχωρούνται από τον σουλτάνο σε αξιωματούχους της αυλής. Αυτά τα οικόπεδα μετατράπηκαν σε βακούφια, δηλαδή εντάχθηκαν σε θρησκευτικά ιδρύματα και ήταν αναπαλλοτρίωτα. Το 80% της καταγεγραμμένης περιοχής της κεντρικής Θεσσαλονίκης έφτασε να ανήκει σε 72 βακούφια. Παράλληλα διαμορφώθηκε και ένας τύπος πλήρους ιδιοκτησίας, από εκχώρηση οικοπέδων σε μουσουλμάνους στο πλαίσιο του υποχρεωτικού εποικισμού. Έτσι, στα βόρεια υπήρχαν τα οικόπεδα που ανήκαν στους μουσουλμάνους και στα νότια τα βακούφια που ανήκαν στον θεό. Όλα αυτά είχαν μια άμεση επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα της πόλης, ακριβώς επειδή στον συγκεκριμένο τύπο ιδιοκτησίας η γη δεν αποτελούσε εμπόρευμα.
Τον 19ο αιώνα τα δεδομένα αλλάζουν, καθώς επέρχεται η παρακμή του συντεχνιακού συστήματος, που στο μεταξύ έχει ιδιαίτερα αναπτυχθεί (συντεχνίες γουναράδων, υφασματάδων, καθώς και εμπόριο κυρίως καπνού, βαμβακιού και σιτηρών) στο οποίο είχε στηριχθεί έως τότε η ανάπτυξη της οικονομίας της Θεσσαλονίκης.
Στα τέλη του 19ου αιώνα αναπτύσσονται πλέον εμπορικές επιχειρήσεις που δουλεύουν με το εξωτερικό. Σε αυτό συνέβαλε η ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου και η κατασκευή του λιμανιού. Άμεση συνέπεια ήταν η ανάπτυξη του επαγγέλματος των παραγγελιοδόχων, οι οποίοι έγιναν τόσοι που έφτασαν να επηρεάζουν ακόμη και τις εκλογές της ελληνικής κοινότητας.
Η παραπάνω κατάσταση αλλάζει από τις αρχές του 20ου αιώνα, οπότε η Θεσσαλονίκη γίνεται μια άλλη πόλη, αφενός λόγω της αλλαγής της πληθυσμιακής της σύνθεσης – οι 15.000 πατριαρχικοί χριστιανοί του 1904 γίνονται 180.000 το 1928 και η μουσουλμανική κοινότητα εξαφανίζεται – και αφετέρου λόγω της ένταξης της πόλης στο ελληνικό κράτος, που είχε ως αποτέλεσμα να μεταβληθεί -και με οικονομικούς όρους- η γεωγραφική θέση μέσα στην οποία πλέον κινούνταν, απευθυνόμενη σε εγχώριες αγορές. Νέες εξελίξεις στην οικονομική ζωή της πόλης τέλος, συντελούνται με το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή και τον αφανισμό του εβραϊκού στοιχείου της πόλης που αποτελούσε ισχυρό πυλώνα της οικονομικής της ζωής.
