- Πέμπτη 21 Νοεμβρίου 2013
- Δίκτυο Ναυαρίνο
Την Πέμπτη 21 Νοεμβρίου παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη το νέο βιβλίο του Πασχάλη Κιτρομηλίδη από το Δίκτυο Ναυαρίνο, μιας οργάνωσης παρέμβασης και προβληματισμού με σημαντική δράση τα τελευταία χρόνια στην πόλη. Πρόκειται για μια έκδοση των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων του Πανεπιστημίου Harvard με τίτλο «Enlightenment and Revolution: The Making of Modern Greece» (Διαφωτισμός και Επανάσταση: Η Δημιουργία της Νεότερης Ελλάδας, Harvard University Press, 2013). Το βιβλίο αποτελεί σταθμό για τη μελέτη της Ελλάδας και την ιστορία των ιδεών στην ευρύτερη περιοχή της νοτιο-ανατολικής Ευρώπης των νέων χρόνων. Στο έργο αυτό ο Π. Κιτρομηλίδης συνοψίζει τους καρπούς μιας υπερ-τριακονταετούς πορείας και ενασχόλησης με τις απαρχές της δημιουργίας της νέας Ελλάδας.
Ο Π. Κιτρομηλίδης σπούδασε Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Harvard απ’ όπου έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα. Ειδικεύτηκε στην ιστορία της πολιτικής σκέψης. Σήμερα είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενικός Γραμματέας Δ.Σ. του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Ο Π. Κιτρομηλίδης θεωρείται ο κατ’εξοχήν μελετητής του Ελληνικού Διαφωτισμού.
Το βιβλίο θέτει και επιχειρεί να απαντήσει σε μια σειρά από κρίσιμα ερωτήματα για τη δημιουργία και την εξέλιξη της νεότερης Ελλάδας και τα οποία η τρέχουσα κρίση κατέστησε ακόμα πιο επίκαιρα. Τι υπήρξε ο Διαφωτισμός για τον νεότερο Ελληνισμό και τι κομίζει η μελέτη της ελληνικής περίπτωσης στην κατανόηση της ευρύτερης ευρωπαϊκής νεωτερικότητας; Πώς αναπτύχθηκε ο Διαφωτισμός στην ελληνική παιδεία, ποιες αντιδράσεις συνάντησε και πώς κάμφθηκε την ώρα του θριάμβου του με την Ελληνική Επανάσταση του 1821; Τι συνέπειες είχε η εξασθένιση και ο συμβιβασμός των φιλελεύθερων προταγμάτων του ελληνικού ριζοσπαστικού Διαφωτισμού για την πορεία της νεότερης Ελλάδας και πώς συνδέεται η σημερινή κρίση με την ιστορία των ιδεών στο νέο Ελληνικό κράτος;
Κεντρικός στόχος του βιβλίου, όπως εξήγησε ο ίδιος κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, μέσα σε μια κατάμεστη αίθουσα από μέλη της Θεσσαλονικιώτικης ακαδημαϊκής κοινότητας, είναι η ανατροπή της πεποίθησης πως ο διαφωτισμός, η νεωτερικότητα και ο οραματισμός της ελευθερίας υπήρξε υπόθεση μόνο της Βορειοδυτικής Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής και η ανάδειξη της συμμετοχής της Νοτιοανατολικής Ευρώπης σε αυτό το γίγνεσθαι των πολιτισμικών, κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών.
Το βιβλίο καθιστά γνωστή και προσιτή στη διεθνή βιβλιογραφία την ιστορία της ελληνικής πολιτικής σκέψης του 18ου αιώνα, κάτι που ο συγγραφέας θεωρεί στόχο ζωής για τον ίδιο. Όπως είπε, προσπάθησε να αναπτύξει ένα εννοιολογικό σχήμα εντός του οποίου θα μπορούσαν να ενταχθούν οι μαρτυρίες των κειμένων Ελλήνων στοχαστών εκείνης της εποχής (όπως ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ιώσηπος Μοισιόδακας), και το οποίο σχήμα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εργαλείο για να γράψει κανείς την ιστορία των πολιτικών ιδεών, μιας και η πολιτική διάσταση των εν λόγω κειμένων είχε διαφύγει της προσοχής των προηγούμενων μελετητών.
Ο συγγραφέας στάθηκε ιδιαίτερα στο γεγονός ότι στα κείμενα των εκπροσώπων του νεοελληνικού διαφωτισμού καταγράφονται στην ελληνική γλώσσα όλοι οι προβληματισμοί, οι ιδέες και οι αναζητήσεις που συναντώνται στην ευρωπαϊκή φιλολογία του διαφωτισμού. Αυτό είναι μια σημαντική κληρονομιά πάνω στην οποία πρέπει να χτίζουμε και να συγκρίνουμε αυτά που συνέβησαν μετά. Στα χρόνια της επανάστασης, μπορεί ο διαφωτισμός να καταποντίστηκε, αλλά προέκυψε μια ευρωπαϊκή Ελλάδα που κατάφερε να υπάρξει ως ανεξάρτητο κράτος.
Η συζήτηση που ακολούθησε, υπό τον συντονισμό του καθηγητή ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Βασίλης Γούναρης, είχε στοιχεία μιας άσκησης εθνικής αυτογνωσίας. Ο Π. Κιτρομηλίδης τελείωσε υπογραμμίζοντας πως το ελληνικό αυτό κράτος όχι μόνο εκσυγχρονίστηκε, αλλά κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό που οι νεότεροι δεν θα πρέπει να ξεχνούν: δημιούργησε ένα αποτελεσματικό σύστημα παιδείας που ενοποίησε την κοινωνία, καλλιέργησε την ελληνική γλώσσα και παρήγαγε μια αξιόλογη λογοτεχνία – αυτά δηλαδή που με πολύ μεγάλο ζήλο καταστρέφουμε συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες.
Η εκδήλωση στον τύπο
